نخستین مقاله درباره ایده های سوسیالیستی در ایران، مربوط به تاریخ 8 مارس سال 1880 است که درروزنامه ای به نام « ایران» انتشار یافت. این مقاله مفصل با عنوان «گروه نیهیلیست و سوسیالیست» از روزنامه اختر[1]که در خارج ازایران، در استانبول منتشر می شد برگرفته شده بود.
تاثیر «کمون پاریس»[2]، -اولین انقلاب کارگری جهان که تأثیر مهمی درمطرح شدن ایده های سوسیالیستی و عملی شدن آن ها را امکان پذیر کرده بود، در این مقاله نیز به روشنی مشاهده می شود. بی دلیل نیست که نقل قولهایی از لوئی بلان[3] سوسیالیست خرده بورژوای فرانسه درمقاله آورده می شود که از جمله دیدگاه های سوسیالیستی وی چنین بوده که« سیستم محاسبه را باید مرکز تسویه اشتراک اموال قرار داد».
در اشاره مستقیم به کمون پاریس در مقاله گفته می شود: «یکوقت در اثنای محاربه پروس و فرانسه، اصحاب این اعتقاد بنام کومونی ( انترناسیونال) شهرت یافته، نزدیک بود که دولت فرانسه را محو و منقرض نمایند ولی….» مقاله گرچه به لغو مالکیت خصوصی، برابری، رفاه مردم ومخالفت با جنگ های تجاوزگرانه می پردازد، اما هنوز با ایده سوسیالیسم علمی که مارکس[4] و انگلس[5] آن را پایه گذاری کرده بودند، فاصله دارد.
در مقاله انواع دیدگاه های نیهلیستی، سوسیالیسم تخیلی و رگه هایی از سوسیالیسم واقعی در هم آمیخته اند ،در حالیکه در این تاریخ در کشورهای پیشرفته اروپایی این جنبش ها نه تنها در نظر از هم تفکیک شده اند،بلکه آنارشیستها و کمونیستها نیروی های خود را درعمل تا حدودی شکل داده بودند.
“مانیفست حزب کمونیست” به وسیله مارکس و انگلس در سال 1848 نوشته شده و به زبانهای مختلف در زمان زندگی خود مارکس ترجمه شده بود. اسناد اولین انترناسیونال که یک دهه پیش از تاریخ نشر این مقاله برگزار شده بود، نشانگر تمایز قطعی و عمیق نظریه های مارکس و انگلس از دیگر دیدگاه های سوسیالیستی بود.
االبته مقاله به « کومونیست» هم در کنار سوسیالیست و نیهیلیست اشاره می کند. به احتمال زیاد نویسنده اصطلاح « نیهلیست» را از تاریخ تحولات و فرهنگ سیاسی روسیه گرفته است ، چرا که حکومت روسیه همه مخالفان سوسیالیست و کمونیست خود را نیهیلیست می خواند که می خواهند تمام « اصول »جامعه را براندازند. در بازجویی میرزارضا کرمانی که ناصرالدین شاه را ترور انقلابی کرد،به او گفته می شود که بر حسب برخی گزارش ها طپانچه ترور را زنی ربوده و برده است، جواب میرزا رضا کرمانی این است : « خیر زنی در آن میان نبود و اینها مزخرفات است.
پس ایران ما یکباره نیهیلیست شده اند که میان آنها آن طور زنهای شیر دل پیدا می شود.» [6]گرچه نظر مقاله به سوسیالیسم خوشبینانه نیست، ولی آنها را در جهان بویژه در اروپا در حال رشد می داند. از دیگر نام های مورد اشاره مقاله اگوست بلانکی است.
روزنامه اختر ازسال 1876 در استانبول شروع به کار کرده ودر طول فعالیت خود نقش مهمی در بیداری ایرانیان و آشنایی آنان با تحولات جهان ایفا کرد. این روزنامه از جمله بوسیله ناراضیان و تبعیدیان سیاسی نوشته و مورد حمایت قرارمی گرفت.[1]
شما می توانید برای مطالعه کامل این کتاب ارزشمند در بخش کتاب ها به صورت رایگان و در فرمت pdf کتاب را دانلود کنید
