این انسان آزاد که من در اشعارم او را فریادمیزنم خواهد آمد
مرا باور کنید
او را باور کنید ! ( مایاکوفسکی)
روش شناسی « فروپاشی شوروی» مصوبه کنگره چهارم حزب توده ایران تقسیم « علل و عوامل» به شرایط عینی و ذهنی است. بر طبق این تزها انقلاب اکتبر از همان آغازبا مشکلات عینی بزرگی روبرو شد : جامعه ای فروپاشیده با جنگ اول جهانی ، تهدید قدرت های امپریالیستی از همان آغاز و تنها ماندن انقلاب اکتبر در عرصه جهانی. عمومادر مورد تز امپریالیسم لنین یک نکته فراموش می شود و آنهم این است که لنین تز امپریالیسم را به استراتژی انقلاب سوسیالیستی گسترش داده و به این نتیجه می رسید که انقلاب در « حلقه ضعیف امپریالیسم» ممکن است و نه در کشورهای پیشرفته سرمایه داری، در حلقه ضعیف است که تضادهای زنجیره امپریالیسم با شدت و حدت متمرکز می شود و بورژوازی هم به علت ضعف خود در چنین کشورهایی، قادر بر غلبه بحرانها نیست و از طرف دیگر خبر کمی از کارگران « یقیه سفید» به عنوان ستون پنجم بورزوازی وجود دارد. لنین از این تحلیل های نتیجه می گرفت که روسیه خود چنین کشوری است !کسانی که ادعا می کنند مارکس انقلاب سوسیالیستی را در کشورهای پیشرفته صنعتی ممکن می دانست به تغییر دوران از سرمایه رقابتی به سرمایه انحصاری و نتایج آن در استراتژی انقلابی توجه ندارند. این بی توجهی در « بحثی اولیه در باره فروپاشی شوروی …..» بطور کامل دیده می شود. به این نقل قول از متن توجه کنید : « و بدین ترتیب بود که روند سوسیالیسم دذ روسیه ، از نقطه آغازی بسیاری عقب تر از آنچه که نظریه سوسیالیسم پیش بینی می کرد ، و با ضرورت مرحله ای بسیار بغرنج تر ازآنچه که انقلاب سوسیالیستی در یک کشور پیشرفته سرمایه داری با آن روبرو می بود ، آغاز گشت. این نقطه آغاز ،و این ضرورت های بغرنج ، مهر خود را بر تمامی روند ساختمان سوسیالیسم زدند و برای آن دشوارهای تاریخی جدی ایجاد کردند ( ص 14)
نقد نقل قول بالا شایسته چند پاراگراف جداگانه است.« نظریه سوسیالیسم» در باره انقلاب چه پیش بینی می کرد؟ انقلاب « سوسیالیستی در یک کشور پیشرفته سرمایه داری؟» چنین برداشتی که متاسفانه و سهل انگارانه به تصویب کنگره چهارم حزب توده ایران رسیده است، نشان از عدم آشنایی با لنینیسم در موردی اصلی و محوری است. همچنانکه در بالا اشاره شده است ، لنین با تحلیل مرحله امپریالیستی به « رشد ناموزون» در زنجیره امپریالیسم پرداخت و اینکه در این زنجیره یک حلقه ضعیف پیدا می شود که به مرکز بحران تبدیل می شود و اینکه انقلاب سوسیالیستی باید آنرا بکند. لنین در بسیار ی از آثار دیگر مانند « انقلاب پرولتری و کائوتسکی مرتد» و بویژه در « ورشکستگی انتر ناسیونال دوم» همین تسلط و برتری سرمایه داری پیشرفته و امتیازات ناشی از آن بر سایر جهان را منشا دور بودن امکان انقلاب در آنها معرفی می کند.تصویب کنندگان سند بحث اولیه فروپاشی….. در کنگره چهارم حزب توده ایران، یادشان رفته که این طرفداران سرمایه داری بودند که می گفتند مارکس گفته بود انقلاب باید در کشورهای سرمایه داری پیش رفته رخ دهد ، ولی بلشویک ها و لنین در کشوری عقب مانده و دهقانی انقلاب کردند؟ در این زمینه حتی مارکس در مقدمه ای بر ترجمه به روسی کتاب سرمایه نوشته است که با توجه به شدت فعالیت انقلابی در روسیه ، ممکن است روسیه به مرکز جنبش انقلابی تبدیل شود.
به تمرکز دو باره روی این جمله سند توجه کنید : «این نقطه آغاز ،و این ضرورت های بغرنج ، مهر خود را بر تمامی روند ساختمان سوسیالیسم زدند و برای آن دشوارهای تاریخی جدی ایجاد کردند ( ص 14).این نقطه آغاز که همان شروع انقلاب در کشوری عقب مانده را معنا می دهد « مهر» خود را بر تمامی روند…. زده است ،در واقع سند با این مفهوم ،برداشتی « تقدیر گرایانه» از فروپاشی شوروی ارایه می دهد.ما در ادامه خواهیم دید که روش و سبک سند کنگره چهارم بجای توضیح فروپاشی شوروی « توجیه» آنست ! ( ادامه دارد)
21.2.2024
